door Daan de Wit
'Gezond eten op basis van de oudste kennis en de nieuwste wetenschap'
Wat is verstandig om te eten en wat juist niet? Tijdens het onderzoek naar het antwoord op die vraag deed ik een aantal interessante ontdekkingen
Een ervan was dat veel van de huidige officiële adviezen zijn gebaseerd op gebrekkig of achterhaald onderzoek. En dat iemand die gezond eet, eet zoals zijn lichaam wil dat hij zou eten. Maar hoe werkt dat precies?
In de kern komt het erop neer dat ons lichaam hunkert naar natuurlijke voeding, naar voldoende vitaminen, mineralen, vetten en eiwitten. Hoe dit uitwerkt in de praktijk, vertel ik verderop in dit artikel. Eerst is het goed om te constateren dat we tekort komen. We leven in overvloed, maar we komen tekort. Een van de oorzaken is dat we te veel eten van wat niet goed voor ons is, nota bene vaak op aanraden van onze overheden. Resultaat is dat we massaal dik en ziek worden. Het is een ernstig probleem dat zich uit in persoonlijk leed en hoge kosten. Tegelijk wordt er ook aan verdiend, bijvoorbeeld door de voedingsindustrie en de medische industrie.
Het zal je inmiddels duidelijk zijn dat er rondom het onderwerp voeding en gezondheid meerdere problemen tegelijk spelen die vragen oplossingen. Er wordt uitgebreid over nagedacht en over geschreven, maar wat ondanks de overvloed aan boeken en tijdschriften over dit onderwerp nog ontbrak, was onafhankelijk journalistiek onderzoek. Een stap in die richting heb ik proberen te zetten met het publiceren van Weet wat je eet - Gezond eten op basis van de oudste kennis en de nieuwste wetenschap.
De kopgroep
Tijdens mijn onderzoek voor het boek identificeerde ik een een interessante groep mensen: een kopgroep van wetenschappers die op het gebied van voeding voorop loopt bij de wetenschappelijke ontwikkelingen. Zij laten zien dat er twee cruciale bronnen zijn als het gaat over gezond eten en wat je beter laat staan als je gezondheid je lief is: de allernieuwste wetenschappelijke ontdekkingen en eeuwenoude ervaringskennis, opgedaan door geïsoleerde gezonde gemeenschappen. Wat bleek was dat die twee bronnen elkaar bevestigen, maar ook dat de conclusies ervan vaak haaks staan op wat we denken te weten over gezonde voeding.
De kopgroep van wetenschappers die in mijn boek centraal staat, laat op basis van de feiten zien hoe onze huidige kijk op voeding, die ons dus steeds dikker en zieker maakt, is gebaseerd op achterhaalde en gebrekkige wetenschap. In de hoofdstukken en paragrafen die ik er over schrijf zie je precies hoe en wanneer het mis ging, en vaak nog steeds mis gaat. Lezers vertellen me hoe het hen schokt om dit te ontdekken. Heel herkenbaar, want het was precies wat ik zelf ervaarde tijdens de research. Het constateren van wat er niet klopt is een ding, maar wat nu? Gelukkig is er een oplossing.
De oplossing
De oplossing is terug te keren naar naar de wetenschap en de natuur. In het boek wordt de natuur vertegenwoordigd door geïsoleerde gezonde volken die zo’n 75 jaar geleden werden bezocht door wetenschappers. In die periode kon je met relatief gemak gemeenschappen vinden niet nog geen kennis hadden gemaakt met de toen opkomende voedingsindustrie. Een van de wetenschappers die hen bezocht was Weston Price, een Amerikaan die heel secuur onafhankelijk onderzoek deed. Zijn werk is zo interessant dat ik aan hem een uitgebreid hoofdstuk heb gewijd. Wat zo fascinerend is aan het werk van Price is dat de volken die hij bezocht - van de Eskimo’s op de Noordpool tot de Maori’s in Australië en veel daar tussenin - heel verschillend leefden, maar toch belangrijke overeenkomsten hadden. Precies daar zit voor ons in deze moderne tijden van iPads en ribbelchips de winst. De overeenkomst is dat zij grote hoeveelheden vetten, vitaminen en mineralen tot zich namen. Op die manier konden ze voldoen aan wat je de menselijke blauwdruk kunt noemen: optimale gezondheid als gevolg van voldoende en kwalitatief-hoogwaardige voedingsstoffen. Wij kunnen veel van hen leren. En van de recente wetenschappelijke ontwikkelingen. Die blijken te bevestigen wat de gezonde volken al duizenden jaren wisten, maar wij uit het oog zijn verloren.
Gezond eten in de praktijk
We kunnen er voor kiezen terug te gaan naar de natuur en naar de wetenschap. Wat betekent dit in de praktijk? Gezond eten gaat niet over het zoveelste nieuwe dieet, wat wonderstofjes hier of een paar pilletjes daar. Gezond eten begint erbij te weten wat je eet. Als je dat doet, begrijp je wat je jezelf aan doet met onnatuurlijk, geraffineerd eten en hoe je jezelf echt kunt voeden met de juiste, natuurlijke voeding. Op deze manier onstaat de motivatie van binnenuit, ben je beter bestand tegen de verleidingen van de voedingsindustrie, creëer je als vanzelf een gezond eetpatroon en kunnen alle voedselgoeroe’s en dieetboeken die een beroep doen op onze wilskracht de deur uit.
Door te weten wat je eet ben je in staat je lichaam de keuzes te laten maken van wat er op tafel komt. Nu laat je je nog vaak leiden door je verslaving, je misleide verstand of waar je op dat moment trek in hebt. Door te weten wat je eet kies je meer en meer voor gezonder en natuurlijker voeding. Dus ben je niet meer bang voor verzadigd vet, omdat je weet dat het vol vitamines zit en je energie geeft, zonder dat je er dik van wordt. Je drinkt verwarmende bouillons, boordevol met wat goed voor je is, en je eet zuurkool en andere vormen van fermentatie. Je omarmt de gezonde bacteriën weer, bijvoorbeeld door het drinken van rauwe melk, in plaats van ‘de dode stof’ uit de supermarkt, de benaming voor gepasteuriseerde melk door zowel boeren als wetenschappers die ik sprak. En vanzelf eet je steeds minder van wat je dik en ziek maakt, ook al ziet het er op het oog heel alledaags uit.
Kijken met de blik van je lichaam
Door te weten wat je eet, begin je steeds beter door te krijgen dat we nu nog vaak de ene uitzondering aan de andere vast rijgen. Zelf hebben we vaak niet door dat het uitzonderingen zijn, maar ons lichaam ziet dat heel anders. Door te weten wat je eet, kijk je steeds meer met de blik van je lichaam en ga je steeds meer eten wat je lichaam zou willen dat je at. Nu moet ons lichaam vaak nog roeien met de kromme riemen die we het, vaak met de beste wil van de wereld, aanreiken. Maar dan kan het zo maar zo zijn dat je opeens op de operatietafel ligt - zoals mijn vader van wie de aderen naar zijn hart bijna allemaal waren dichtgeslibd - terwijl je je toch keurig hield aan de officiële voedingsrichtlijnen. En dan zou het ook nog kunnen dat je na afloop van de operatie, zoals mijn vader, te horen krijgt dat je toch echt vaker margarine op je brood en in de pan moet doen. Terwijl onderzoek laat zien dat het onstekingen in de aderen zijn, ondermeer veroorzaakt door te veel omega 6, zoals te vinden in margarine, die aan de basis staan van hart- en vaatziekten. Om er meteen maar even iets dieper op in te gaan: je slibt dicht omdat je zelf de ontstekingen maar blijft aanjagen, met je margarine, koolhydraten/suikers, stress en roken. Cholesterol wil de problemen die je op die manier creëert voor je oplossen, maar door de constante aanvoer loopt het systeem vast, met de bekende gevolgen. Je zult begrijpen dat het dan niet eerlijk is om cholesterol daarvan de schuld te geven. Cholesterol is als de brandweer - geef bij brand de brandweer niet de schuld, is dan ook de titel van een van de hoofdstukken in het boek. Wat staat er verder nog in Weet wat je eet?
Enkele ontdekkingen uit Weet wat je eet
Hoe vat je een boek samen van 276 pagina’s dat nog een centimeter dikker was geweest als niet alle bronnen en extra hoofdstukken online waren gezet? Het is eigenlijk niet te doen, maar ik probeer het toch, met onderstaande punten:
- Verzadigd vet is gezond, geeft energie en is goed voor de lijn. In tegenstelling tot wat je altijd is verteld zijn de snelle koolhydraten in bijvoorbeeld pasta, brood en suiker de dikmakers.
- Je gebit leeft, geef het goed te eten.
- Er is vaak een flink verschil tussen wat je op je bord ziet liggen en hoe je lichaam de voeding ervaart.
- Een gezond gewicht begint in de keuken, niet in de sportschool.
- Cholesterol, een lichaamseigen stof, is als de brandweer en komt de schade herstellen die ondermeer onze moderne voeding aanricht. Geef bij brand de brandweer niet de schuld.
- Calorieën tellen is niet nodig als je gezond eet: je kunt zo veel eten als je wilt. En het smaakt nog goed ook.
- Hoe mensaardig is plantaardig? Hangt er vanaf. Ook al hoor je steeds het tegenovergestelde, kokosolie is gezond, ook als je het verhit. De meeste andere plantaardige oliën niet. Pas daarom bijvoorbeeld op met margarine: verstoort je omega-3-6-balans, met alle gevolgen van dien.
- Laat je niet foppen - een frisdrankcalorie is voor je lichaam heel iets anders dan bijvoorbeeld een broccoli-calorie.
- Informeer jezelf en ontdek met welk eten je jezelf iets aandoet en hoe je met goede voeding je lichaam ook daadwerkelijk kunt voeden.
- Laat je lichaam je keuze in de supermarkt bepalen. Dat begint erbij dat je weet wat je eet. - Onze Westerse lichamen zijn chronisch lage-graad ontstoken, met alle gevolgen van dien voor lichaam en geest.
- Sinds we zo’n 10.000 jaar geleden zijn overgeschakeld op het boerenleven, met veel graan voor mens en dier, zijn we er niet bepaald op vooruit gegaan. Maar daar is iets aan te doen.
- ‘De toename van het gebruik van omega 6 in de laatste honderd jaar in de wereld kan worden beschouwd als een heel groot ongecontroleerd experiment, dat mogelijk bijdraagt aan maatschappelijke lasten als agressie, depressie en sterfte door hartziekten’.
- Fructose werkt als een ‘vetschakelaar’. Handig voor dieren om dik te worden in de winter, minder handig voor ons.
- Rauwe melk is natuurlijk en bevat omega 3, het gezonde CLA, de belangrijke vitaminen A, D en K en het levert gezonde vetten, eiwitten en koolhydraten. Al die elementen werken samen op een manier die de wetenschap nog niet helemaal begrijpt. Wat wel duidelijk is, is dat pasteurisatie en andere bewerkingen het samenspel verstoren.
- ‘Bouillon gemaakt van beenderen helpt bij de vertering, is een helend elixer, zorgt voor een snel herstel van ziekte en na operaties, helpt bij pijn en ontstekingen, geeft meer energie door een betere vertering, biedt kracht aan sporters, vermindert de gevolgen van allergieën en versnelt het herstel van de ziekte van Crohn.’
- Fermentatie is een heel alledaagse vorm van een oeroude, natuurlijke manier om voeding te bewerken. Het fermentatieproces creëert vitaminen als B en K, foliumzuur, antioxidanten, omega-3-vetzuren, bevordert gunstige bacteriën en aminozuren en breekt bepaalde antinutriënten af.
Omdat het bij journalistiek onderzoek uiteindelijk altijd neerkomt op bewijs, heb ik veel aandacht besteed aan de wetenschappelijke kant van het verhaal. Wat is de kwaliteit van het onderzoek waarop onze huidige officiële adviezen zijn gebaseerd en wat is de kwaliteit van wat daar tegenover staat? Tot mijn verbazing kwam ik er keer op keer achter dat een groot deel van onze kijk op voeding is gebaseerd op gebrekkige en achterhaalde wetenschap. Om aan duidelijkheid niets te wensen over te laten noem ik man en paard in mijn boek: de onderzoeken, de onderzoekers en de betrokken universiteiten of laboratoria. De voetnoten, en dat zijn er vele honderden, zijn weggewerkt in online documenten, wat een van de redenen dat het boek prettig leest.
--
Daan (1969) schreef het boek Weet wat je eet - Gezond eten op basis van de oudste kennis en de nieuwste wetenschap.
Hij is journalist en verslaggever voor televisie, documentaire en geschreven media. Eerder publiceerde Daan twee onderzoeksjournalistieke boeken voor uitgeverij Lemniscaat. Op basis van Weet wat je eet ontwikkelde hij een format voor een serie televisiereportages. Daan schrijft over voeding voor ondermeer Life Unlimited en Follow the Money.
Daan verzorgde het voeding & vitaliteitsprogramma Weet wat je Eet tijdens een FIT body & mind weekend retreat in Zeeland van 26-28 augustus 2016.
Lees meer over het boek Weet wat je eet
Comments